بازگشت
نامه­هایی دربارۀ تاکتیکها [1]
مجموعه آثار لنین، جلد ۲۴، ص ۵۴-۴۲ مجموعه آثار لنین، جلد ۲۴، ص ۵۴-۴۲

 

 

 

 

مقدمه

 

 

در 4 آوریل 1917، فرصتی دست داد تا ابتدا، در گردهم آیی بلشویکها در پتروگراد، گزارشی دربارۀ موضوع فوق بدهم. این بلشویکها، نمایندگان کنفرانس شوراهای نمایندگان کارگران و سربازان سراسر روسیه بودند که باید به خانه­هایشان می رفتند و در نتیجه من نمی توانستم این گزارش را به تأخیر بیاندازم. بعد از این گردهم آیی، رئیس جلسه، رفیق گ. زینوویف، از طرف تمامی مجمع از من خواست که گزارشم را بلافاصله در گردهم آیی مشترک نمایندگان بلشویکها و منشویکها[2] تکرار کنم که در نظر داشتند دربارۀ مسئلۀ متحد ساختن حزب سوسیال دمکرات کارگری روسیه بحث کنند.

اگر چه برای من مشکل بود که بلافاصله گزارشم را تکرار کنم، ولی حس کردم که خودداری از انجام این خواست درست نیست، زیرا که این را رفقای همفکر من و همچنین منشویکها، که به علت عزیمت قریب الوقوعشان واقعاً نمی توانستند به من اجازۀ تأخیر بدهند، از من خواسته بودند.

برای نوشتن این گزارش، تزهایی را که در شمارۀ 26 پراودا[3] در 7 آوریل 1917* چاپ شده بود خواندم.

هم تزها و هم گزارش من باعث اختلاف نظرهایی در بین خود بلشویکها و سردبیران پراودا شد. بعد از مشورتهایی چند، ما متفقاً به این نتیجه رسیدیم که عاقلانه است که دربارۀ اختلافات خود آشکارا بحث کنیم، و از اینرو مواد لازم را برای کنفرانس سراسر روسیۀ حزب خود (حزب سوسیال دمکرات کارگری روسیه که تحت نظر کمیتۀ مرکزی متحد شده) فراهم کنیم، که قرار است در 20 آوریل 1917 در پتروگراد جلسه داشته باشد.

من در حالی که با این تصمیم دربارۀ بحث موافقم، نامه­های زیر را منتشر می کنم. در این نامه‌ها، من ادعا ندارم که بررسی کاملی از این مسئله کرده باشم، ولی صرفاً امیدوارم که استدلالهای اصلی را که مخصوصاً برای وظایف عملی جنبش طبقۀ کارگر ضروری هستند، مطرح کرده باشم.

 

 

 

 

 

نامۀ اول

 

ارزیابی وضع فعلی

 

 

مارکسیسم از ما می خواهد که تجزیه و تحلیلی کاملا دقیق و بطور عینی قابل تأیید از روابط طبقات و از ویژگیهای حقیقی مختص هر وضعیت تاریخی به عمل آوریم. ما بلشویکها همیشه کوشش کرده­ایم این خواست را، که برای تعیین یک بنیاد علمی برای سیاست ما مطلقاً ضروری است، برآورده سازیم.

«نظریۀ ما یک دگم نیست، بلکه راهنمای عمل است»[4]، مارکس و انگلس همیشه این را می گفتند، و به درستی از بر کردن و تکرار صرف «فرمولها» را مسخره می کردند، فرمولهایی که در بهترین وضع فقط می توانند وظایف کلی را مشخص کنند، وظایفی که به دلیل شرایط اقتصادی و سیاسی مشخص هر دورۀ خاص روند تاریخی، الزاماً قابل تغییرند.

پس آن حقایق عینی مسلمی که حزب پرولتاریای انقلابی باید به وسیلۀ آنها برای مشخص کردن وظایف و اشکال فعالیتهایش هدایت شود کدامند؟

هم در اولین «نامه­ای از دور» («اولین مرحلۀ اولین انقلاب») که در شماره­های 14 و 15 پراودا در 21 و 22 مارس 1917 منتشر شد، هم در تزهایم من «ویژگی خاص وضعیت فعلی روسیه» را به عنوان دورۀ انتقال از اولین مرحلۀ انقلاب به دومین مرحله تعریف کرده­ام. بنابراین، به نظر من شعار اصلی، «وظیفۀ روز» در این مرحله اینست:«کارگران، شما معجزات قهرمانی های پرولتری، قهرمانی های مردم را در جنگ داخلی علیه تزاریسم، از خود نشان داده­اید. حال باید معجزات سازماندهی، سازماندهی پرولتاریا و تمام مردم را بروز دهید و بدین گونه راه را برای پیروزی تان در دومین مرحلۀ انقلاب آماده سازید.»(پراودا – شمارۀ 15)*.

پس اولین مرحله چیست؟

اولین مرحله، انتقال قدرت دولتی به بورژوازی است.

قبل از انقلاب فوریه - مارس 1917، قدرت دولتی در روسیه در دست یک طبقۀ کهنه، یعنی اشرافیت زمیندار فئودال بود که نیکلای رومانف آن را رهبری می کرد.

بعد از انقلاب، قدرت در دست طبقۀ دیگری است، یک طبقۀ جدید، یعنی بورژوازی.

انتقال قدرت دولتی از یک طبقه به طبقۀ دیگر، اولین نشانۀ اصلی و اساسی یک انقلاب است، هم به معنای دقیقاً علمی کلمه و هم به معنای عملی سیاسی آن.

تا اینجا، انقلاب بورژوازی، یا انقلاب بورژوا - دمکراتیک در روسیه تکمیل شده است.

ولی در این نقطه، ما غریو اعتراض کسانی را می شنویم که با اشتیاق خودشان را «بلشویکهای قدیمی» می نامند. آنها می گویند، مگر ما همیشه معتقد نبودیم که انقلاب بورژوا - دمکراتیک فقط به وسیلۀ «دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان» تکمیل می شود؟ آیا انقلاب ارضی، که آن هم یک انقلاب بورژوا - دمکراتیک است، پایان یافته است؟ آیا واقعیت این نیست که درست برعکس، این انقلاب حتی شروع هم نشده است؟

جواب من اینست: شعارها و ایده­های بلشویکی در کل توسط تاریخ اثبات شده­اند؛ ولی بطور مشخص رویدادها به نحو متفاوتی رخ دادند؛ آنها بیشتر از آنچه که کسی می توانست انتظارش را داشته باشد، اصیل، ویژه و متنوع تر هستند.

ندیده گرفتن یا چشم پوشیدن از این واقعیت بدین معنی خواهد بود که از آن «بلشویکهای قدیمی» دنباله روی کنیم که تا به حال بیش از یک بار نقشی بسیار تأسف بار در تاریخ حزب ما داشته‌اند، از این رو که بجای مطالعۀ ویژگیهای مخصوص واقعیت جدید و زنده، فرمولهایی را که از روی عادت یاد گرفته­اند، تکرار می کنند. «دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان» هم اکنون در انقلاب روسیه واقعیتی شده است*، زیرا که این «فرمول» رابطۀ بین طبقات را در نظر دارد، و نه یک نهاد سیاسی مشخص که بتواند این رابطه، این همکاری را به مرحلۀ عمل درآورد. «شورای نمایندگان کارگران و سربازان» – آنجا، شما «دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان» را دارید که هم اکنون در واقعیت تحقق یافته است.

این فرمول دیگر کهنه شده است. وقایع آن را از حوزۀ فرمولها به حوزۀ واقعیت کشانده­اند، آن را با گوشت و استخوان پوشانده­اند، به آن تجسم بخشیده­اند، و در نتیجه آن را تغییر داده­اند.

حال وظیفۀ جدید و متفاوتی در برابر ما قرار دارد: ایجاد شکافی در این دیکتاتوری، بین عناصر پرولتری (عناصر ضد گرایش دفاع گرایانه، انترناسیونالیست، «کمونیست» که خواهان انتقال به کمون هستند) و عناصر خرده مالک یا خرده بورژوازی (چخیدزه، تسره تلی، استکلوف، سوسیالیست رولوسیونرها[5] و سایر دفاع گراهای انقلابی دیگر، که مخالف حرکت به سمت کمون و موافق «حمایت» از بورژوازی و دولت بورژوائی هستند).

کسی که الان فقط از «دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان» صحبت می کند، از زمان عقب است، و در نتیجه، علیه مبارزۀ طبقاتی پرولتاریا به جبهۀ خرده بورژوازی رفته است؛ این فرد را باید به بایگانی «بلشویکی» پیش از انقلاب سپرد (به این بایگانی، بایگانی «بلشویکهای قدیمی» هم می توان گفت).

«دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان» هم اینک تحقق یافته است ولی به شیوۀ خیلی اولیه و با چندین تغییر بی نهایت مهم. من راجع به این تغییرات بطور جداگانه در یکی از نامه­هایم در آینده صحبت خواهم کرد. در حال حاضر، ضروری است که این حقیقت مسلم را درک کنیم که یک مارکسیست باید از زندگی واقعی، فاکتهای حقیقی واقعیت آگاه شود و به تئوری دیروز نچسبد، که مثل تمام تئوریها، در بهترین حالت فقط می تواند مسائل عمده و کلی را مشخص کند و فقط تا آن حد نزدیک می آید که زندگی را در تمام پیچیدگی هایش دربر بگیرد.

«تئوری، دوست من، خاکستری است، ولی سبز، درخت جاویدان زندگی است»[6].

اینکه با مسئلۀ «تکمیل» انقلاب بورژوائی به شیوۀ قدیمی برخورد بکنیم، فدا کردن مارکسیسم زنده برای حرفهای مرده است.

بر طبق شیوۀ قدیمی تفکر، به دنبال حکمرانی بورژوازی، می تواند و باید حکومت پرولتاریا و دهقانان، و دیکتاتوری آنها بیاید.

ولی در زندگی واقعی، هم اکنون چیزها متفاوت درآمده­اند؛ در هم آمیختگی به غایت اصیل، جدید و بی سابقۀ یکی با دیگری اتفاق افتاده است. ما بطور هم زمان هم حکومت بورژوازی (دولت لووف و گوچکوف) و هم دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان را، که داوطلبانه قدرت را به بورژوازی واگذار می کند، که داوطلبانه خود را ضمیمۀ بورژوازی می سازد، در کنار یکدیگر داریم.

نباید فراموش کرد که در واقع در پتروگراد، قدرت در دست کارگران و سربازان است؛ دولت جدید برعلیه آنها خشونت بکار نمی برد و نمی تواند ببرد، زیرا که هیچ پلیسی، هیچ ارتشی نیست که در خارج از مردم قرار داشته باشد، هیچ دستگاه اداری نیست که با قدرت در بالای سر مردم قرار داشته باشد. و این واقعیتی است، آن نوع واقعیت که ویژگی دولتی به سبک کمون پاریس[7] است. این واقعیت با طرحهای قدیمی جور درنمی آید. انسان باید بداند که چگونه طرحها را با واقعیات وفق دهد، بجای اینکه کلماتی که اکنون بی معنی شده­اند دربارۀ یک «دیکتاتوری پرولتاریا و دهقانان» بطور کلی را تکرار کند.

برای اینکه به این موضوع روشنی بیشتری ببخشیم، بیائید آن را از زاویۀ دیگری بررسی کنیم.

یک مارکسیست نباید زمینۀ تجزیه و تحلیل دقیق روابط طبقاتی را فراموش کند. بورژوازی قدرت را در دست دارد. ولی آیا تودۀ دهقانان هم یک [نوع] بورژوازی نیست، که فقط از لایۀ اجتماعی متفاوتی برخاسته، نوعی متفاوت که خصلت متفاوتی دارد؟ چطور می توان از آن نتیجه گرفت که این لایه نمی تواند به قدرت برسد، و در نتیجه انقلاب بورژوا - دمکراتیک را «کامل» کند؟ چرا این باید غیرممکن باشد؟

این نحوه­ایست که اغلب «بلشویکهای قدیمی» به آن شیوه استدلال می کنند.

پاسخ من اینست که این کاملا ممکن است. ولی در ارزیابی یک موقعیت خاص، یک مارکسیست نباید از آنچه که ممکن هست، بلکه باید از آنچه که واقعی است آغاز کند.

و حقیقت این واقعیت را آشکار می کند که نمایندگان سربازان و دهقانان که آزادانه انتخاب شده‌اند، دارند آزادانه به دولت دوم و موازی می پیوندند، آزادانه آن را تکمیل می کنند، رشد می بخشند و به کمال می رسانند. و درست به همان اندازه آزادانه، آنها دارند قدرت را به بورژوازی تسلیم می کنند، واقعیتی که سر سوزنی نظریۀ مارکسیسم را «نقض» نمی کند، زیرا که ما همیشه می دانستیم و مکرراً نشان داده­ایم که بورژوازی نه فقط به وسیلۀ زور، بلکه همچنین به اتکای فقدان آگاهی و سازماندهی طبقاتی، عادات و بی حقوقی توده­ها خودش را در قدرت نگه می دارد.

با در نظر داشتن این حقیقت امروزی، دیگر صرفاً مضحک است که انسان به واقعیت پشت کند و دربارۀ «امکانات» صحبت کند.

احتمالا دهقانان تمامی زمینها و تمامی قدرت را به دست خواهند گرفت. من بدون فراموش کردن این امکان، و بی آنکه خودم را محدود به زمان حال بکنم، بطور مشخص و روشن برنامۀ ارضی را تنظیم می کنم، در حالیکه پدیدۀ جدید، یعنی شکاف عمیق تر بین کارگران کشاورزی و دهقانان فقیر از یک طرف و دهقانان مرفه از طرف دیگر را از نظر دور نمی دارم.

ولی امکان دیگری هم هست؛ ممکن است که دهقانان نصیحت حزب خرده بورژوائی سوسیالیست رولوسیونرها را بپذیرند، یعنی نصیحت حزبی را که تسلیم نفوذ بورژوازی شده، موضع دفاع گرایانه را پذیرفته، و نصیحت می کند که منتظر مجلس مؤسسان بشویم، اگر چه هنوز تاریخ تشکیل آن مشخص نشده است.*

ممکن است که دهقانان معاملۀ خود را با بورژوازی نگهدارند و آن را تمدید کنند، معامله­ای که آنها اکنون از طریق شوراهای نمایندگان کارگران و سربازان، نه فقط در ظاهر، بلکه در واقع منعقد کرده­اند.

خیلی چیزها ممکن است. اشتباه بزرگی است که جنبش کشاورزی و برنامۀ کشاورزی را فراموش کنیم. و به همان اندازه اشتباه خواهد بود که حقیقت را فراموش کنیم که این واقعیت را آشکار می سازد که یک توافق یا – اگر بخواهیم عبارت دقیق تر، کمتر قانونی، و بیشتر طبقاتی - اقتصادی بکار ببریم – همکاری طبقاتی بین بورژوازی و دهقانان وجود دارد.

موقعی که این واقعیت دیگر واقعیت نباشد، موقعی که دهقانان از بورژوازی جدا بشوند، زمین و قدرت را علیرغم بورژوازی به دست بگیرند، این مرحلۀ جدیدی در انقلاب بورژوا - دمکراتیک خواهد بود؛ و این موضوع جداگانه بررسی خواهد شد.

مارکسیستی که بخاطر امکان چنین مرحله­ای در آینده، وظایف خود را در حال حاضر فراموش کند، یعنی موقعی که دهقانان با بورژوازی در توافق به سر می برند، به یک خرده بورژوا تبدیل خواهد شد. زیرا که او در عمل به پرولتاریا وعظ می کند که به خرده بورژوازی اعتماد کند («این خرده بورژوازی، این دهقانان، در موقعی که انقلاب بورژوا - دمکراتیک هنوز در جریان است، باید از بورژوازی جدا شوند»). به علت «امکان» چنین آیندۀ دلپذیر و شیرینی که در آن دهقانان دنباله روی بورژوازی نخواهند بود، که در آن سوسیالیست رولوسیونرها، چخیدزه­ها، تسره تلی ها و استکلوف ها ضمیمۀ دولت بورژوائی نخواهند بود – به علت «امکان» چنین آیندۀ دلپذیری، او حال حاضر نامطبوع را فراموش می کند، که در آن هنوز هم دهقانان دنباله روی بورژوازی هستند، و در آن سوسیالیست رولوسیونرها و سوسیال دمکراتها هنوز نقش خود را به عنوان ضمیمۀ دولت بورژوائی، به عنوان «اپوزیسیون اعلیحضرت»[8] لووف از دست نداده­اند.

این فرد خیال پرداز شبیه لوئی بلان نازک طبع یا یک کائوتسکیست شیرین زبان است، ولی قطعاً شباهتی با یک مارکسیست انقلابی ندارد!

ولی آیا ما در خطر سقوط به ذهن گرائی، در خطر انتظار رسیدن یک انقلاب سوسیالیستی به وسیلۀ «پرش» از انقلاب بورژوا - دمکراتیک نیستیم – که هنوز کامل نشده و هنوز جنبش دهقانی را تا آخر به پیش نبرده است؟

ممکن بود که من متحمل این خطر می شدم، اگر می گفتم:«تزار نه، بلکه یک دولت کارگری»[9]. ولی من این را نگفتم، من چیز دیگری گفتم. من گفتم که هیچ دولت دیگری (به استثناء یک دولت بورژوائی) نمی تواند در روسیه وجود داشته باشد بجز دولت شوراهای نمایندگان کارگران، کارگران کشاورزی، سربازان و دهقانان. من گفتم که اینک قدرت در روسیه می تواند از گوچکوف و لووف فقط به این شوراها منتقل شود. و در این شوراها، چنانچه بخواهیم یک اصطلاح علمی، مارکسیستی، یک توصیف طبقاتی و نه یک توصیف عامیانه و سطحی را بکار بریم، این دهقانان و سربازان و در واقع خرده بورژوازی است که مسلط می باشد.

من در تزهایم، علیه پرش از جنبش دهقانی، که هنوز عمرش به سر نیامده یا جنبش خرده بورژوازی بطور کلی، و علیه هر نوع بازی «کسب قدرت» توسط یک دولت کارگری، علیه هر نوع ماجراجوئی بلانکیستی[10]، مطلقاً از خودم مراقبت کرده­ام؛ زیرا که من با کنایه به تجربۀ کمون پاریس اشاره کرده­ام. و این تجربه، همانطور که می دانیم، و همانطور که مارکس به تفصیل در 1871 و انگلس در 1891 ثابت کرده­اند[11]، مطلقاً بلانکیسم را رد می کند و مطلقاً حاکمیت مستقیم، بلاواسطه و بدون تردید اکثریت و فعالیت توده­ها را، فقط تا آن حدی که اکثریت خودش آگاهانه عمل کند، تضمین می کند.

من در این تزها، صراحتاً مسئله را به مبارزه برای نفوذ درون شوراهای نمایندگان کارگران، کارگران کشاورزی، دهقانان و سربازان، محدود کردم. به این منظور که هیچ سایۀ شکی در این باره باقی نماند، من دو بار در این تزها بر نیاز به کار پیگیر «توضیحی» صبورانه که «با احتیاجات عملی توده­ها وفق داده شده باشد» تأکید کردم.

ممکن است افراد ناآگاه از مارکسیسم، یا مرتدان از مارکسیسم مثل آقای پلخانف دربارۀ آنارشیسم، بلانکیسم و غیره فریاد بزنند. ولی آنهایی که می خواهند فکر کنند و یاد بگیرند، نمی توانند درک نکنند که بلانکیسم به معنی کسب قدرت توسط یک اقلیت است، در حالی که شوراها مسلماً سازماندۀ مستقیم و بلاواسطۀ اکثریت مردم می باشند. کاری که محدود به مبارزه برای نفوذ درون این شوراها باشد، به سادگی نمی تواند، به درون باتلاق بلانکیسم فرو رود. همچنین نمی تواند درون باتلاق آنارشیسم غرق شود، زیرا که آنارشیسم نیاز به دولت و قدرت دولتی در دورۀ انتقال از حاکمیت بورژوازی به حاکمیت پرولتاریا را رد می کند، در حالی که من با دقتی که هر نوع امکان سوء تعبیر را از بین می برد، از نیاز به دولت در این دوره حمایت می کنم، اگر چه مطابق با مارکس و درسهای کمون پاریس، من از دولت معمولی پارلمانی بورژوائی حمایت نمی کنم، بلکه از دولتی بدون ارتش ثابت، بدون پلیس مخالف با مردم، بدون یک سیستم اداری که در بالای سر مردم قرار داشته باشد، حمایت می کنم.

وقتی که آقای پلخانف در روزنامه­اش یدینستوو[12]، با تمامی قدرتش فریاد می زند که این آنارشیسم است، او فقط دارد دلیل دیگری بر جدائی اش از مارکسیسم ارائه می کند. آقای پلخانف، که من با او در پراودا (شمارۀ 26) جدل داشتم که به ما بگوید مارکس و انگلس دربارۀ این موضوع در 1871، 1872 و 1875 چه تعالیمی داشتند*، فقط می تواند در مورد مسئلۀ مورد بحث سکوت کند و به شیوۀ بورژوازی خشمگین، دشنام بدهد.

آقای پلخانف، مارکسیست سابق، مطلقاً دکترین مارکسیستی دربارۀ دولت را نفهمیده است. تصادفاً، نطفه­های عدم درک او همچنین در جزوۀ آلمانیش راجع به آنارشیسم یافت می شوند.[13]

 

***

حال بیائید ببینیم رفیق ی. کامنف در شمارۀ 27 پراودا، «مخالفتش» را با تزهای من و نظراتی که در بالا مطرح شد، چگونه فرموله می کند. این به ما کمک می کند که آنها را با وضوح بیشتری درک کنیم.

رفیق کامنف می نویسد «در مورد نقشۀ کلی رفیق لنین، از آنجایی که از این فرض حرکت می کند که انقلاب بورژوا - دمکراتیک کامل شده و بر انتقال بلافاصلۀ این انقلاب به انقلاب سوسیالیستی اتکاء دارد، به نظر ما قابل پذیرش نیست».

دو اشتباه بزرگ در اینجا هست.

اول – مسئلۀ «کامل شدن» انقلاب بورژوا - دمکراتیک به نحو غلطی مطرح شده است. مسئله به نحوی انتزاعی، ساده، و اگر بتوان گفت، تک رنگ مطرح شده که با واقعیت عینی تطبیق نمی کند. طرح سؤال به این نحو که در حال حاضر «آیا انقلاب بورژوا - دمکراتیک کامل شده» و هیچ چیز دیگری نگفتن، به این معنی است که مانع دیدن حقیقت بی نهایت پیچیده شویم که اقلا دو رنگ است. این در عالم تئوری است. در عمل این به معنی تسلیم شدن ناگزیر به انقلابیگری خرده بورژوازی است.

در حقیقت، واقعیت به ما هم انتقال قدرت به دستان بورژوازی (انقلاب «کامل شده» بورژوا - دمکراتیک از نوع معمولی) و هم دوشادوش دولت واقعی، وجود یک دولت موازی را نشان می دهد که نشان دهندۀ «دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان» است. این «دولت دوم» خودش قدرت را به بورژوازی واگذار کرده، خودش را با زنجیر به دولت بورژوائی بسته است.

آیا فرمول بلشویکی قدیمی رفیق کامنف که می گوید «انقلاب بورژوا - دمکراتیک کامل نشده است»، این واقعیت را دربر می گیرد؟

نه نمی گیرد. این فرمول کهنه است. اصلا خوب نیست. مرده است. و فایده­ای ندارد که بکوشیم آن را احیا کنیم.

دوم – یک مسئلۀ عملی. چه کسی می داند که آیا هنوز هم در حال حاضر ممکن است که یک «دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان» ویژه که از دولت بورژوائی جدا باشد، در روسیه ظاهر بشود؟ تاکتیکهای مارکسیستی نمی توانند بر اساس نادانسته­ها استوار شوند.

ولی اگر این هنوز هم ممکن باشد، آنگاه یک راه، و فقط یک راه به سوی آن وجود دارد، یعنی جدائی بلافاصله، قاطع و برگشت ناپذیر عناصر کمونیست پرولتری از عناصر خرده بورژوا.

چرا؟

زیرا که تمامی خرده بورژوازی، نه بطور اتفاقی، بلکه از روی ضرورت به طرف شووینیسم (= دفاع گرایی) گرویده است، به طرف «حمایت» از بورژوازی، به طرف وابستگی به آن، به طرف ترس از اینکه مجبور شود بدون آن کاری بکند، و غیره و غیره.

چگونه می توان خرده بورژوازی را، اگر حتی هم اکنون بتواند قدرت را در دست گیرد، ولی این را نخواهد، به طرف قدرت «هل» داد؟

این را فقط می توان از طریق جدا کردن حزب پرولتری کمونیستی، از طریق انجام مبارزۀ طبقاتی پرولتری فارغ از ترسوئی این خرده بورژواها انجام داد. فقط از راه استحکام پرولترهایی که از نفوذ خرده بورژوازی، در عمل و نه فقط در حرف آزاد هستند، می توان زمین را زیر پای خرده بورژوازی آنقدر داغ کرد که مجبور شود تحت شرایط خاصی مجبور به گرفتن قدرت شود؛ حتی امکان هم دارد که گوچکوف و میلیوکوف – همانطور که گفته شد تحت شرایط خاصی – موافق باشند که قدرت کامل و واحد را به چخیدزه، تسره تلی، اس آرها و استکلوف بدهند، زیرا که بالاخره اینها «دفاع گرا» هستند.

جدا کردن عناصر پرولتری شوراها (یعنی حزب پرولتری کمونیستی) از عناصر خرده بورژوا هم اکنون، بلافاصله و بطور بازگشت ناپذیر، به معنی اظهار صحیح منافع جنبش در هر کدام از دو صورت ممکن است: در صورتی که روسیه هنوز هم «دیکتاتوری پرولتاریا و دهقانان» ویژه­ای را مستقل از بورژوازی تجربه بکند، و در صورتی که خرده بورژوازی قادر نباشد که خود را از بورژوازی جدا کند و تا ابد (یعنی تا موقعی که سوسیالیسم برقرار شود) بین ما و بورژوازی نوسان کند.

اینکه فرد در فعالیتهایش فقط با این فرمول ساده که «انقلاب بورژوا - دمکراتیک کامل نشده است» راهنمایی شود، مثل اینست که انسان خود را موظف به تضمین این [فرض] کند که خرده بورژوازی قطعاً قادر به مستقل بودن از بورژوازی است. این کار یعنی اینکه در این لحظه انسان خود را در اختیار خرده بورژوازی قرار بدهد.

اتفاقاً، در رابطه با «فرمول» دیکتاتوری پرولتاریا و دهقانان، قابل ذکر است که در «دو تاکتیک» (ژوئیۀ 1905)، من نکته­ای را با تأکید مطرح کردم (12 سال – ص 435[14]):

«مثل هر چیز دیگری در دنیا، دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان، گذشته و آینده­ای دارد. گذشته­اش حکومت مطلقه، سرواژ، سلطنت و امتیاز انحصاری است ... آینده­اش مبارزه علیه مالکیت خصوصی، مبارزۀ کارگر مزدی علیه کارفرما، مبارزه برای سوسیالیسم است ...»*.

اشتباه رفیق کامنف در اینست که حتی در سال 1917 او فقط گذشتۀ دیکتاتوری انقلابی - دمکراتیک پرولتاریا و دهقانان را می بیند. در واقع آینده­اش هم اکنون شروع شده است، زیرا که منافع و خط مشی های کارگر مزدی و خرده مالک، حتی در مورد چنین مسئلۀ مهمی مثل «دفاع گرایی» و مسئلۀ برخورد نسبت به جنگ امپریالیستی، هم اینک در واقع از یکدیگر جدا شده­اند.

این مرا به دومین اشتباه استدلال رفیق کامنف که در بالا ذکر شد، می کشاند. او از من انتقاد می کند، می گوید که «اتکاء» نقشۀ من بر «انتقال فوری این انقلاب [بورژوا - دمکراتیک] به انقلاب سوسیالیستی» است.

این صحیح نیست. من نه فقط بر «انتقال فوری» انقلابمان به انقلاب سوسیالیستی «اتکاء» نمی کنم، بلکه در موقعی که در تز شمارۀ 8 بیان می کنم که:«وظیفۀ فوری ما این نیست که سوسیالیسم را مطرح کنیم ...»** در واقع برعلیه این امر اخطار می کنم.

آیا روشن نیست آن کسی که بر انتقال فوری انقلاب ما به یک انقلاب سوسیالیستی تأکید می کند، نمی تواند مخالف وظیفۀ فوری مطرح کردن سوسیالیسم باشد؟

به علاوه، حتی یک «دولت کمون» (یعنی دولتی که بر اساس خطوط کمون پاریس سازمان یافته باشد) نمی تواند در روسیه «فوراً» مطرح شود، زیرا که برای انجام این کار لازم است که اکثریت نمایندگان در سرتاسر (یا در اکثر) شوراها تمامی اشتباهات و ضررهای تاکتیکها و سیاستی را که توسط سوسیالیست رولوسیونرها، چخیدزه، تسره تلی، استکلوف و غیره دنبال شده را به وضوح تشخیص دهند. و اما در مورد خودم، بدون اینکه جای اشتباهی باقی بماند، اعلام کردم که در این باره «اتکاء» من فقط بر توضیح «صبورانه» است (آیا انسان برای ایجاد تغییری که می تواند «فوراً» عملی شود مجبور است صبور باشد؟).

رفیق کامنف از هول حلیم توی دیگ افتاده و پیشداوری بورژوائی را نسبت به کمون پاریس تکرار می کند که گویا می خواسته سوسیالیسم را «فوراً» مطرح کند. ولی قضیه اینطور نیست. متأسفانه کمون در مطرح کردن سوسیالیسم بسیار کند بود. جوهر حقیقی کمون در آنجائی نیست که بورژوازی معمولا به دنبالش می گردد، بلکه جوهرش در ایجاد و خلق نوع ویژه­ای از دولت است. چنین دولتی هم اکنون در روسیه به وجود آمده، این دولت شوراهای نمایندگان کارگران و سربازان است!

رفیق کامنف بر این واقعیت، بر اهمیت شوراهای موجود، یکی بودنشان از نظر نوع و خصلت اجتماعی - سیاسی با دولت کمون تأمل نکرده است، و بجای بررسی واقعیت، شروع به صحبت راجع به چیزی کرده که گویا من برای آیندۀ «بلافاصله» بر آن «اتکاء» نموده­ام. نتیجه، متأسفانه، تکرار روشی است که خیلی از بورژواها آن را بکار می برند: از این نوع سؤالات که شوراها چیستند؟ آیا آنها نوع بالاتری از جمهوری پارلمانی هستند؟ آیا آنها برای مردم مفیدترند؟ دمکراتیک ترند؟ برای مبارزه، جنگ، یا مثلا برای کمبود غلات و غیره مناسب ترند؟ و غیره و غیره. توجه از این مسئلۀ واقعی، فوری و حیاتی، به مسئلۀ پوچ، به اصطلاح علمی، ولی در واقع میان تهی، استادمآبانه و مردۀ «اتکاء بر یک انتقال فوری» منحرف می شود.

یک مسئلۀ بیهوده به نحوی غلط مطرح شده است. من فقط بر این، منحصراً بر این «اتکاء» می کنم که کارگران، سربازان و دهقانان بهتر از مأمورین اداری، بهتر از پلیس، مسائل سخت عملی تولید بیشتر غلات، توزیع بهتر آن و تهیه و تدارک بهتر برای سربازان، و غیره و غیره را حل می کنند.

من عمیقاً معتقدم که شوراها فعالیت مستقل توده­ها را سریع تر و مؤثرتر از یک جمهوری پارلمانی به حقیقت بدل خواهند کرد (من این دو نوع دولت را با دقت و با تفصیل بیشتری در یک نامۀ دیگر مقایسه خواهم کرد). آنها مؤثرتر، عملی تر و صحیح تر تصمیم خواهند گرفت که چه قدمهایی را می توان به سوی سوسیالیسم برداشت و اینکه این قدمها را چگونه باید برداشت. کنترل یک بانک، ترکیب شدن تمام بانکها در یک بانک، هنوز سوسیالیسم نیست، ولی قدمی به سوی سوسیالیسم است. امروز چنین قدمهایی در آلمان توسط یونکرها و بورژوازی علیه مردم برداشته می شود. فردا شورا، اگر تمام قدرت دولتی در دستهایش قرار داشته باشد، قادر خواهد بود که این قدمها را به نحوی مؤثرتر به سود مردم بردارد.

چه چیزی این قدمها را اجباری می کند؟

قحطی. بی سامانی اقتصادی. ورشکستگی قریب الوقوع. وحشت از جنگ. وحشت از زخمهایی که بر اثر جنگ بر بشریت وارد شده است.

رفیق کامنف مقاله­اش را با این اظهارنظر تمام می کند که:«او امیدوار است که در یک بحث وسیع نقطه نظرش پذیرفته شود، که تنها نقطه نظر ممکن برای سوسیال دمکراسی انقلابی است چنانچه بخواهد که تا به آخر حزب توده­های انقلابی پرولتاریا باقی بماند، و باید بماند، و نخواهد که به گروهی از مروجین کمونیست تبدیل بشود».

به نظر من این عبارات ارزیابی خیلی غلطی را از وضعیت نشان می دهد. رفیق کامنف «حزب توده­ها» را در مقابل «گروه مروج» قرار می دهد. ولی «توده­ها» اینک به دیوانگی دفاع گرایی «انقلابی» تسلیم شده­اند. آیا برای انترناسیونالیستها برازنده تر نیست که در این لحظه نشان بدهند که آنها می توانند بجای اینکه «بخواهند که با توده­ها باقی بمانند»، یعنی به مستی «توده­ای» تسلیم شوند، در مقابل این بیماری همه گیر مقاومت کنند؟ آیا ما در تمامی کشورهای متحارب اروپائی ندیده­ایم که شووینیستها کوشیده­اند بر این اساس که خواسته­اند «با توده­ها باقی بمانند» خود را توجیه کنند؟ آیا ما نباید قادر باشیم که برای مدتی علیه مستی «توده‌ای» در اقلیت بمانیم؟ آیا در حال حاضر نکتۀ اصلی کار مروجین نیست که مشی پرولتری را از مستی «توده­ای» دفاع گرایانه و خرده بورژوائی خلاص کنند؟ این اختلاط توده­ها، پرولتری و غیرپرولتری، بدون توجه به تفاوتهای طبقاتی درون توده­ها بود که یکی از شرایط پیدائی بیماری همه گیر دفاع گرایی را فراهم ساخت. صحبت کردن از یک «گروه مروج» که از یک مشی پرولتری دفاع می کند، به نحوی تحقیرآمیز، به نظر نمی رسد که خیلی زیبنده باشد.

 

نوشته شده بین 8 و 13 (21 و 26) آوریل 1917

در آوریل 1917، در جزوه­ای توسط انتشارات Priboi پتروگراد منتشر شد.

مجموعه آثار لنین، جلد 24، ص 54-42

 

توضیحات

 

1- نخستین نامه از جزوۀ «نامه­هایی دربارۀ تاکتیکها» به قلم لنین، در سال 1917 در پتروگراد توسط چاپخانۀ بلشویکی Priboi و در سه ویرایش منتشر شد. «تزهای آوریل» مکمل این اثر می باشد.

2- منشویکها – گرایش اپورتونیستی در بین سوسیال دمکراتهای روسی. در 1903 در دومین کنگرۀ حزب سوسیال دمکرات کارگری روسیه، سوسیال دمکراتهای انقلابی تحت رهبری لنین در انتخابات برای ارگانهای مرکزی حزب اکثریت به دست آوردند. کلمۀ روسی برای اکثریت BOLSHINSTVO است و از اینروست اسم بلشویکها. اپورتونیستهایی که در اقلیت (MENSHINSTVO) بودند، اسم منشویکها را دریافت کردند.

در طول انقلاب 7-1905 منشویکها مخالف نقش رهبری طبقۀ کارگر در انقلاب و اتحاد طبقۀ کارگر با دهقانان بودند. آنها خواستار مصالحه با بورژوازی لیبرال بودند که فکر می کردند باید انقلاب را رهبری کند. در سالهای ارتجاع که به دنبال شکست انقلاب 7-1905 آمد، بیشتر منشویکها انحلال طلب شدند: آنها می خواستند که حزب غیرقانونی انقلابی طبقۀ کارگر منحل شود. بعد از انقلاب بورژوا - دمکراتیک در فوریۀ 1917، منشویکها وارد دولت موقت بورژوائی شدند، از سیاست امپریالیستی اش حمایت کردند و برعلیه انقلاب سوسیالیستی قریب الوقوع جنگیدند. پس از پیروزی انقلاب سوسیالیستی اکتبر 1917، منشویکها آشکارا یک حزب ضدانقلابی شدند که توطئه­ها و شورشهایی را سازمان می داد و در آنها شرکت می کرد که هدف آنها سرنگونی قدرت شوروی بود.

3- پراودا (حقیقت) – روزنامۀ بلشویکی که ابتدا در سن پترزبورگ به تاریخ 22 آوریل (5 مه) 1912 انتشار یافت.

تصمیم دربارۀ انتشار یک روزنامۀ انقلابی توده­ای در ششمین کنفرانس سراسری روسیۀ حزب سوسیال دمکرات کارگری روسیه (پراگ) اتخاذ شد.

لنین که از نظر ایدئولوژیکی پراودا را راهنمایی می کرد، تقریباً هر روز به روزنامه کمک می کرد. او به ناشرین روزنامه توصیه می کرد که روزنامه را به یک روزنامۀ انقلابی مبارز بدل سازند. قسمت زیادی از کار سازماندهی حزب از طریق پراودا انجام گرفت. کنفرانسهایی با نمایندگان سازمانهای محلی حزبی در دفاتر این روزنامه برگزار می شد، که همچنین اطلاعاتی دربارۀ کار حزبی در کارخانه­ها دریافت می کرد و دستوراتی به کمیته­های مرکزی و سنت پترزبورگ حزب می فرستاد. پلیس به نحو پستی پراودا را تعقیب و آزار می کرد و در 8 (21) ژوئیۀ 1914 پراودا بسته شد.

این روزنامه دوباره پس از انقلاب بورژوا - دمکراتیک فوریۀ 1917 منتشر شد. از 5(18) مارس 1917 به بعد به عنوان روزنامۀ کمیتۀ مرکزی سنت پترزبورگ حزب سوسیال دمکرات کارگری روسیه منتشر شد.

از ژوئیه تا اکتبر 1917 در نتیجۀ تعقیب و آزار دولت موقت ضدانقلابی، روزنامه مجبور شد که نامش را بارها عوض کند و تحت عناوین لیستوک پراودی، پرولتاری، رابوچی و رابوچی پوت منتشر شود. از 27 اکتبر(9 نوامبر) 1917، پس از پیروزی انقلاب سوسیالیستی کبیر اکتبر، تحت عنوان اصلیش پراودا چاپ شد.

4- مراجعه نمایید به نامه انگلس به ف.ا. سورژه به تاریخ 29 نوامبر 1886 (مارکس و انگلس، «مکاتبات منتخب»، مسکو، 1955، ص 73-469).

5- سوسیالیست رولوسیونرها (اس آرها) – حزب خرده بورژوائی که در اواخر 1901 و اوائل 1902 از ترکیب گروهها و حلقه­های نارودنیکی مختلف در روسیه تشکیل شد. نظرات اس آرها التقاطی از نارودنیسم و رویزیونیسم بود. بیشتر اس آرها در طی جنگ جهانی اول موضع سوسیال - شووینیستی اتخاذ کردند.

پس از انقلاب بورژوا - دمکراتیک فوریۀ 1917، اس آرها همراه با منشویکها و کادتها تکیه گاه اصلی دولت موقت ضدانقلابی بورژوازی و زمینداران بودند، و رهبران حزب اس آر (کرنسکی، آوکسنتیف، چرنف) اعضای دولت بودند. این حزب از حمایت خواسته­های دهقانان مبنی بر الغای مالکیت ارضی امتناع کرد و از منافع زمینداران حمایت نمود. وزرای اس آر در دولت موقت، علیه دهقانانی که املاک زمینداران را گرفته بودند، دسته­های مجازات کننده فرستادند. در شرف قیام مسلحانۀ اکتبر، این حزب در دفاع از نظام سرمایه داری آشکارا با بورژوازی ضدانقلابی همراه شد و از توده­های انقلابی منفرد گشت.

در پایان نوامبر 1917، جناح چپ حزب، حزب مستقل سوسیالیست رولوسیونرهای چپ را تشکیل داد. اس آرها در تلاششان برای نگهداری نفوذشان در میان دهقانان، رسماً دولت شوروی را به رسمیت شناختند و با بلشویکها به توافق رسیدند، ولی خیلی زود، برعلیه قدرت شوروی گشتند.

در طول سالهای مداخلۀ نظامی خارجی و جنگ داخلی، اس آرها به فعالیتهای ضدانقلابی سرکوبگرانه مشغول بودند، با شوق و ذوق از مداخله گران و گاردهای سفید حمایت می کردند، در توطئه­های ضدانقلابی شرکت می کردند و تروریسم را علیه رهبران دولت شوروی و حزب کمونیست سازمان می دادند. بعد از جنگ داخلی آنها به فعالیتهای ضد شوروی در درون کشور و به عنوان مهاجر گارد سفید در خارج از کشور ادامه دادند.

6- لنین دارد حرف مفیستوفلس را از تراژدی «فاوست» گوته تکرار می کند.

7- کمون پاریس 1871 – دولت انقلابی طبقۀ کارگر، که 72 روز از 18 مارس تا 28 ماه مه 1871 ادامه داشت و توسط انقلاب پرولتری در پاریس تشکیل شده بود. کمون اولین دولت دیکتاتوری پرولتاریا بود.

8- عبارت «اپوزیسیون اعلیحضرت» به پ.ن. میلیوکف، رهبر حزب کادت تعلق دارد. در سخنرانی که توسط لرد شهردار لندن در 19 ژوئن (2 ژوئیه) 1909 در سر ضیافت نهار ایراد شد، میلیوکف گفت:«مادامی که در روسیه مجلس مقننه­ای وجود دارد که بودجه را کنترل می کند، اپوزیسیون روسی، اپوزیسیون اعلیحضرت، و نه اپوزیسیون در مقابل اعلیحضرت باقی خواهد ماند.»(رچ، شماره 167، 21 ژوئن (4 ژوئیه) 1909).

9- « تزار نه ، بلکه یک دولت کارگری » – شعار ضد بلشویکی که اولین بار پارووس و تروتسکی در 1905 آن را به پیش کشیدند. این شعار انقلاب بدون دهقانان که یکی از فرضیات اصلی تئوری ضدانقلابی تروتسکیسم را تشکیل می داد، با انتقاد شدید لنین مواجه شد.

10- بلانکیست ها – حامیان گرایشی در جنبش سوسیالیستی فرانسه، تحت رهبری لوئی آگوست بلانکی (1881-1805)، انقلابی برجسته و کمونیست تخیلی فرانسوی. بلانکیست ها فکر می کردند که «بشریت از بندگی مزد نه به وسیلۀ مبارزۀ طبقاتی پرولتری، بلکه توسط توطئۀ اقلیت کوچکی از روشنفکران آزاد خواهد شد»(لنین). آنها به علت جانشین کردن اعمال یک گروه کوچک توطئه گر بجای اعمال یک حزب انقلابی، از پیش شرط های لازم برای یک طغیان موفق چشم پوشی و تماس با توده­ها را رد می کردند.

11- مراجعه نمایید به مارکس و انگلس، آثار منتخب، جلد 1، مسکو، 1962، ص 74-473 و 30-516.

12- یدینستوو Yedinstvo (اتحاد) – روزنامه­ای که در پتروگراد منتشر می شد، ارگان گروه جناح راست افراطی منشویکهای دفاع گرا تحت رهبری پلخانف. در مه - ژوئن 1912 چهار نسخه از این روزنامه منتشر شد. از مارس تا نوامبر 1917 روزانه منتشر می شد. از دسامبر 1917 تا ژانویۀ 1918 تحت عنوان ناشه یدینستوو منتشر شد. این روزنامه از دولت موقت حمایت می کرد، مصالحه با بورژوازی و «مقامات مُحکمه» را تبلیغ می کرد و به مبارزه­ای علیه بلشویکها دست زد. این نشریه اغلب به روشهای مطبوعاتی پست و مبتذل متوسل می شد.

13- لنین در اینجا به جزوۀ پلخانف با عنوان «آنارشیسم و سوسیالیسم» که برای اولین بار در 1894 به زبان آلمانی منتشر شد اشاره دارد.

14- لنین در اینجا به جلدی از نوشته­هایش که در اواخر سال 1907 در سن پترزبورگ منتشر شد با عنوان «دوازده سال. مجموعه­ای از مقالات. جلد 1. دو گرایش در مارکسیسم روسی و سوسیال دمکراسی روسی» اشاره دارد.

 

 

 

کمونیستهای انقلابی

http://www.k-en.com

  info@k-en.com

 


* من دوباره این تزها را همراه با تفسیر کوتاهی از همین شمارۀ پراودا، به عنوان ضمیمۀ این نامه، چاپ می کنم (رجوع شود به لنین، جلد 24 مجموعه آثار، «وظایف پرولتاریا در انقلاب حاضر»، ص 24-21 –  ویراستار).

* نگاه کنید به لنین، مجموعه آثار، جلد 23، ص 307-306 – ویراستار.

* به شکل معینی و تا حدود معینی.

* برای اینکه مبادا گفتۀ من سوء تعبیر شود، بلافاصله می گویم که من بطور مسلم طرفدار شوراهای کارگران کشاورزی و دهقانان هستم که بلافاصله تمامی زمینها را در دست بگیرند، ولی آنها خودشان باید شدیدترین نظم و انضباط را رعایت کنند، کوچکترین لطمه­ای را به ماشینها، بناها یا دامها اجازه ندهند، و به هیچ عنوان کشاورزی و تولید غلات را بی سامان نکنند، بلکه آن را رشد دهند، زیرا که سربازان به دو برابر نان احتیاج دارند و نباید اجازه داد که مردم گرسنگی بکشند.

* نگاه کنید به لنین، مجموعه آثار، جلد 24، «وظایف پرولتاریا در انقلاب حاضر» – ویراستار.

* نگاه کنید به مجموعه آثار لنین، جلد 9، ص 85-84 – ویراستار.

** لنین، مجموعه آثار، جلد 24، «وظایف پرولتاریا در انقلاب حاضر» – ویراستار.






June 24th, 2013


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
معرفی و نقد کتب